İş Hukuku

       1.KISIM: KAVRAMLAR   

       İşyeri:  İşveren tarafından, mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan (eşya, patent gibi)  ve maddi olmayan unsurlar (buluşlar, üretim ve yönetim yöntemi vs.) ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.   Buna göre:  Asıl işyerine bağlı yerler (depo, lojman vb), eklentiler (yemek, uyku yeri, yıkanma vb.),  araçlar (vinç, dozer, personel servis aracı)  işyerinden sayılır.

       İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara denir.

       İşveren vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselerdir.

Ø  İşveren adına hareket eder

Ø  İşçi niteliği taşırlar ve yasanın işçilere tanıdığı haklardan yararlanırlar.

Ø  İşveren, temsilcisinin yaptıklarından sorumludur.

       İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak başkasının işinde (iş organizasyonu içinde) bağımlı olarak ücret karşılığı çalışan kişidir.   “İşverenin iş organizasyonuna bağlı biçimde çalışması” arandığından, evde çalışma vs. gibi hallerde de işçi niteliği edinilmiş olur.

      Çırak: Çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde gerçekleştiren kişi’dir.   Çıraklara,  Meslek Eğitim Kanunu, asgari ücretin %30 ‘undan aşağı olmamak kaydıyla bir ücret ödenmesini zorunlu kılmıştır. Çıraklar İş Kanunu kapsamı dışında olup, İş Kanununun iş sağlığı ve güvenliği bölümündeki hükümlere tabidir.

        2.KISIM: İŞ SÖZLEŞMESİ

       İş sözleşmesi: Bir tarafın diğerine bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafınsa buna karşılık bir ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.    İş sözleşmesinin unsurları;

•          İşçinin belirlenen işi yapması

•          Bağımlılık unsuru

•          Ücret unsuru

        Sözleşme türleri:

1-Belirsiz süreli iş söz: İş ilişkisinin belirli bir süreye bağlı olmadığı sözleşmelerdir.

2-Belirli süreli iş söz: Belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi  koşullara bağlı olarak belli bir sürenin sözleşmede açık veya örtülü olarak kararlaştırıldığı sözleşmedir.(Köprü yapımı  için bir mühendisle yapılan 8 aylık sözleşme)

3-Kısmi süreli iş söz: Haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde (üçte ikisi oranında) daha az belirlendiği durumlardaki sözleşmelerdir.

4-Çağrı üzerine çalışma:  Çalışanın işini çağrılması halinde yapmasıdır. İşçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı kısmi süreli iş sözleşmesidir.

        İşçinin hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde ne kadar süreyle çalışacağı sözleşmede belirlenebilir.Eğer bu süre kararlaştırılmadıysa haftalık çalışma süresi 20 saat olarak kabul edilir. İşverenin çağrıyı (aksi kararlaştırılmadıkça), işçiyi çalıştıracağı zamandan en az 4 gün önce yapması gerekir. Belirlenmiş sürede işçi çalıştırılsın ya da çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.

5-Takımla kurulan iş ilişkisi: Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen Takım lideri diye anılan ve kendisi de takımın bir elemanı olan kişinin, işverenle yaptığı sözleşmeye denir.Takım lideri kendi adına yapacağı sözleşme  ve Takımın diğer elemanlarının gelip çalışacağını öngören sözleşme olmak üzere 2 sözleşme yapar.  Takımın diğer elemanları gelip işveren yanında çalışmaya başlayınca o elemanlardan her biriyle işveren arasında ayrı ayrı iş sözleşmesi yapar. Ancak diğer elemanlar gelip çalışmaya başlamazlarsa, bundan takım lideri sorumlu olur.

İş Sözleşmesinin sona ermesi:

1)      Ölüm

2)      Sözleşme süresinin bitimi

3)      Tarafların anlaşması ile sona ermesi

4)      Geçersizlik açıklaması ile sona ermesi

5)      Fesih yoluyla sona erme: Fesih denilince iş sözleşmesinin, taraflarından birisince açıklanan akdi sona erdirme iradesiyle diğer tarafın kabulüne bağlı olmaksızın ileriye dönük olarak son bulması anlaşılır.

• Süreli fesih: Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olur. Herhangi bir haklı nedene dayanmaksızın taraflardan birisince belli bir süre sonra sözleşmeye son vermek üzere sözleşmenin feshinin şimdiden bildirimidir.Fesih iradesinin;

İşi 6 aydan az sürmüşse: en az 2 hafta

İşi 6 ay-1,5 yıl arasında ise: en az 4 hafta

İşi 1.5 yıl-3 yıl arasında ise: en az 6 hafta              

İşi 3 yıldan fazla sürmüşse en az 8 hafta önceden açıklanması gerekir.

·         Peşin parayla fesih: Fesih bildirim önellerine ait ücretin fesih anında (peşin) ödenerek sözleşmenin feshedilmesidir. Sözleşmenin peşin parayla feshinden söz edebilmek için, önellere ait ücret tutarının tümünün fesih bildiriminde bulunulduğu anda işçiye ödenmesi gerekir.

•          Kötü niyetli fesih: İş sözleşmesinin fesih hakkının dürüstlük kuralına aykırı düşecek tarzda kullanımı anlatılır. Bir olayda kötüniyetli feshin bulunup bulunmadığı belirlenmesi işi yargıca aittir.

•          Haklı nedenle fesih: Sözleşme taraflarından birinin yasaca öngörülen bir nedene dayanarak iş sözleşmesini derhal sona erdirmesi anlamına gelir. Fesih “olayın gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde kalmak koşuluyla öğrenildiği andan başlayan 6 işgünü içinde” yapılması gerekir. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.

1-İşçi açısından haklı fesih nedenleri;

•          Sağlık nedenleri

•          Ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı haller

•          Zorlayıcı nedenler

2-İşveren açısından haklı fesih nedenleri;

•          Sağlık nedenleri

•          Ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı haller ve benzerleri

•          Zorlayıcı nedenler

•          Tutuklanma-gözaltı nedeniyle devamsızlık

·         Haksız fesih: 3 şekilde karşımıza çıkar

•          Fesih yapılmıştır ama ortada gerçekten haklı bir neden yoktur.

•          Haklı neden gerçekte vardır fakat fesih süresi kaçırıldıktan sonra feshe gidilmiştir.

•          Haklı neden vardır ama feshin bir kuruldan (disiplin kurulu vb.)geçirilmesi gerekirken buradan geçirilmeden feshedilmiştir.

•          Toplu fesih: İşverenin belli bir süre içinde belli sayıda işçinin sözleşmesini feshetmesidir. İşyerinde çalışan işçi sayısı;

20-100 işçi arasında ise en az 10 işçinin

101-300 işçi arasında ise en az %10 oranında işçinin

301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin işine 1 aylık süre içinde aynı veya farklı tarihlerde son verilmiş olması gerekir.

Toplu işçi çıkarmanın kesinleştiği tarihten itibaren 6 ay içinde, işveren aynı nitelikteki iş için işçi almak isterse, topluca çıkarılanlardan, niteliği uygun olanları tercihen çağırmak zorundadır. 6 aylık süreden sonra aynı işler için işçi alımında topluca çıkarılanların önceliği yoktur.

·         Geçerli/Geçersiz fesih:

3. BÖLÜM: KIDEM TAZMİNATI

İş sözleşmesinin, yasa da yer alan nedenlerden biriyle sona ermesi durumunda işçiye (veya mirasçılarına) ödenmesi gereken bir miktar paradır. Bir işçinin Kıdem tazminatına hak kazanması için, en az 1 yıllık kıdeme sahip olması gerekir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında işçinin son brüt ücreti temel alınır. Giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatına hak kazandıran haller:

•          Sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi: işçinin ölümü

•          Fesihle son bulma halleri

Kıdem tazminatı, kural olarak hizmet sözleşmesinin son bulduğu tarihte ödenir. Fakat emeklilik nedeniyle fesihte yaşlılık / malullük aylığı veya toptan ödeme almak için kurum veya sandığa başvurulduğunu ve bu ödemeye hak kazandığını gösteren resmi yazının işverene sunulduğu tarihte kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Kıdem tazminatının ödenmesinde gecikme halinde borçlunun gecikilen süre için “gecikme faizi” denilen bir faiz ödemesi gerekir. Kıdem tazminatı TL ile ödenecekse ve iş kanununa tabi ise, gecikme faizi “mevduata uygulanan en yüksek faiz”dir. Yabancı parayla ödemede ise o parayla açılan mevduata devlet bankalarınca ödenen en yüksek faizdir. Ödenmesi gerekli olduğu tarihten başlayarak 10 yıl içinde istenmeyen kıdem tazminatı zamanaşımına uğrar.